Vertigo ve Meniere Hastalığı Arasındaki Fark Nedir?

Vertigo ve Meniere hastalığı arasındaki farkı netleştirebilmek için öncelikle Vertigonun sadece bir belirti olduğu ve baş dönmesinin latince karşılığı olduğunu vurgulayarak başlamak gerekir. 

• Vertigo kişinin kendisinin veya etrafının dönüyormuş gibi hissettiği bir hareket ilizyonudur.
• Meniere ise Vertigo ile seyreden kronik bir iç kulak hastalığıdır.
• Dolayısıyla her vertigo (baş dönmesi) Meniere değildir.

Sonuç olarak Vertigo, birçok hastalığın veya durumun parçası olabilir. Basit bir örnek vermek gerekirse, yaşadığımız bir araç tutması sırasında hissettiğimiz “dünya dönüyor” hissi de bir vertigo türüdür. Migren ataklarımıza eşlik eden dönme hissi de, baş hareketi ile tetiklenen baş dönmesi de…….

Meniere hastalığı gibi iç kulak kaynaklı diğer hastalıklar veya merkezi sinir sistemine bağlı nedenlerle ortaya çıkan baş dönmesi kavramları ile sıkça karıştırılır. Bu nedenle KANITA DAYALI TANI çok önemlidir.  Meniere dışında vertigo’ya neden olabilecek onlarca farklı hastalık vardır.

Meniere hastalığında vertigoya ek olarak işitme kaybı, kulakta çınlama (tinnitus) ve basınç hissi (aural fullness) gibi belirgin ek semptomlarla tanınır.Meniere hastalığı “iç kulağın sıvı dengesindeki bozuklukla” ilişkili ve genellikle tek kulağı etkileyen, işitme düzeyini de inişli çıkışlı şekilde değiştirebilen kompleks bir hastalıktır.  Bunula birlikte Meniere’de  her zaman işitme sorunlarıyla olacak diye bir durum yoktur ancak yine de  çok iyi dökümantasyon yapmadan her başı dönene de Meniere denilemez. .

Unutmayın vertigo başlı başına bir belirti olduğu için mutlaka  bir nedeni vardır ve, çok farklı tetikleyiciler veya hastalıklar sonucu ortaya çıkabilen  durumdur.

• Süre : Meniere kaynaklı vertigo atakları genellikle 20 dakikadan başlayıp birkaç saate kadar uzayabilir. Bazı durumlarda 24 saate kadar sürdüğü de rapor edilmiştir ancak bu nadirdir. Dışarıdan bakıldığında, “bir gün süren şiddetli baş dönmesi” kolay atlatılacak bir tablo değildir ve kişi ayağa bile kalkmakta zorlanabilir. Öte yandan yalnızca farklı patolojikerde süre önemli bir değişkendir(örneğin BPPV’de çok kısa, saniyeler veya dakikalar süren ataklardan şikâyetçi olabilir).
• Ek semptomlar: Meniere hastalığında duyulan çınlama sesi (tinnitus) ve alçak frekanslardan başlayarak ilerleyen işitme kaybı, en önemli ayırt edici noktalardır. Vertigo ile seyreden diğeer durumlarda işitme kaybı olmayabilir veya olan durumlarda da odyometrik konfigürasyon çok farklıdır.
• Nedensel( Etyoloji) farklılık: Meniere hastalığının en belirgin kökeni, iç kulaktaki endolenf adı verilen sıvının basıncındaki artıştır (endolenfatik hidrops). Dİğer vertigo ile seyreden hastalıklarda etyoloji tamamen farklıdır.Kristal oynaması olarak bilinen pozisyonel vertigonun  (BPPV) etyolojisi ile  labirentit, vestibüler nörit gibi durumların etyolojisi birbirinden çok farklıdır.

Meniere Hastalığı Olmayan İnsanlarda Vertigo Nasıl Ortaya Çıkar?

Meniere hastalığı olmayan ancak vertigo şikâyeti yaşayan kişilerde, bu baş dönmesi çoğunlukla farklı mekanizmalarla tetiklenir.

Hayatınızda belki şu sahneyi yaşamışsınızdır: Ani bir şekilde yataktan kalkarsınız ve bir anda her şey dönmeye başlar, birkaç saniye sonra geçer. Bu tablo en sık rastlanan vertigo çeşitlerinden biri olan BPPV (Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo) için tipik bir örnektir. BPPV’de iç kulakta bulunan küçük kalsiyum kristallerinin (otokonyalar) yarım daire kanallarına kaçması sonucu, kafa pozisyonu değiştiğinde beynimize yanlış sinyaller gider ve kısa süreli ama yoğun bir dönme hissi yaşarız.

Başka bir örnek olarak “vestibüler migren” adı verilen bir durum vardır. Bu klasik migren ağrılarının yanına eklenen baş dönmesi ataklarıyla seyreden bir tablodur. Vestibüler migreni olan kişiler, stres, uykusuzluk veya belirli yiyeceklerle tetiklenen ataklarda hem baş ağrısı hem de şiddetli vertigo yaşayabilir. Ancak burada da Meniere’de gördüğümüz gibi kulak çınlaması, işitme kaybı ve basınç hissi bir arada olmaz.

Vestibüler nörit veya labirentit de Meniere dışı nedenlerle ortaya çıkan vertigonun başka örnekleridir. Bu durumlarda iç kulağın denge organını ya da işitme ve denge sinirlerini etkileyen bir iltihap söz konusudur. Kişi aniden şiddetli baş dönmesi, mide bulantısı ve denge bozukluğu yaşar. Labirentit durumunda buna ek olarak geçici veya kalıcı işitme kaybı da eklenebilir, ancak Meniere’de görülen tipik “gelip giden, dalgalı işitme kaybı” tablosu yerine, genelde daha sabit veya bir anda ortaya çıkan işitme sorunu gözlenir.

Merkezi sinir sistemi bozuklukları da (örneğin beyin sapı, serebellum veya iç kulak denge yollarıyla ilgili bölgelerdeki lezyonlar) benzer şikâyetlere yol açabilir. MS (Multiple Skleroz) veya inme (felç) gibi durumlar söz konusu olduğunda, kişi yine baş dönmesi şikâyetiyle doktora gelebilir. Yine de ayırt edici nokta, Meniere’deki özgün kulak bulgularının bu hastalıklarda tipik olarak görülmemesidir.

Vertigo, Meniere Hastalığının Bir Belirtisi Olabilir Mi?

Evet, vertigo elbette Meniere hastalığının ana belirtilerinden biridir. Hatta Meniere dendiğinde, çoğu kişinin zihninde ilk canlanan senaryo, aniden bastıran şiddetli bir dönme atağıdır. Bu ataklar, sanki kendi etrafınızda hızla dönerken aynı anda gözlerinizi de sabitleyemiyormuşsunuz gibi bir duygu verir. İnsanlar genelde “yer ayaklarımın altından kayıyor” veya “oda bir anda dönmeye başladı” şeklinde tarifler yapar. Bazı hastalarda vertigoya mide bulantısı, kusma ve terleme de eşlik eder.

Burada önemli nokta, Meniere hastalığının vertigo dışında da sürekli ya da ataklarla kendini gösteren kulakla ilgili bulgulara sahip olmasıdır. Örneğin ilk başlarda belki çok hafif hissedilen bir çınlama veya  alçak frekanslarda işitme azlığı zaman içinde daha belirginleşebilir. Vertigo atakları genellikle 20 dakikadan uzun, birkaç saat sürebilen yoğun bir dönme hissidir. Tıpkı çok hızlı dönen bir atlı karıncaya binmişsiniz ve bir türlü inemiyormuşsunuz gibi düşünebilirsiniz. Bu ataklar öyle şiddetli olabilir ki kişi istirahat etmeden günlük işlerine devam edemez.

Meniere hastalığında vertigo tipik olarak:

• Dönme hissinin şiddeti: Oldukça şiddetli olabilir.
• Süre: 20 dakika ile birkaç saat arası (nadiren 24 saate yakın) süren ataklar şeklinde seyreder.
• Tekrarlayıcı: Epizodik ataklar halinde gelir, ataklar arasında kişi kendini nispeten normal hissedebilir.
• Eşlik eden belirtiler: Kulakta basınç hissi, çınlama ve genellikle dalgalı seyreden işitme kaybı.

Vertigo Nöbetleri, Meniere Hastalığı Ataklarına Göre Ne Kadar Sürer?

Vertigo nöbetlerinin süresi, altta yatan nedene göre oldukça değişkendir. En basit örneklerden biri olan BPPV’deki vertigo, genellikle saniyelerle ifade edilir ve başınızı belirli bir açıyla çevirdiğinizde başlar, konum değiştirince veya hafifçe bekleyince hızla sona erer. Bu tıpkı yuvarlanan bir misketin bir köşeye takılıp orada durması gibi kısa ve ani bir sarsıntı gibidir.

Meniere hastalığında ise durum bundan hayli farklıdır. Burada vertigo nöbetleri genelde 20 dakika ile birkaç saat arasında sürer ve kişi bu süre boyunca ciddi şekilde yaşam kalitesinin düştüğünü hisseder. Hastaların çoğu, atağın ilk yarım saatinde en şiddetli dönme ve mide bulantısı hissini yaşar, ardından yavaş yavaş atağın şiddeti azalabilir. Ancak bazı ataklar uzayarak 12 saate, hatta nadir de olsa 24 saate kadar varabilir. Bu süreçte hastanın çoğu zaman hareket etmesi veya günlük işlerini sürdürmesi neredeyse imkânsız hale gelir.

• BPPV: Saniyelerden dakikaya kadar kısa süreli vertigo nöbetleri.
• Vestibüler nörit: Günlerce sürebilen şiddetli nöbetler (genellikle birkaç gün ila bir hafta).
• Vestibüler migren: Dakikalar ile saatler arasında değişen ataklar (5 dakikadan 72 saate kadar uzayabilir), migren tipi baş ağrılarıyla birlikte olabilir.
• Meniere hastalığı: 20 dakika ile birkaç saat, nadiren 24 saate kadar süren ataklar.

Bu süre farkı, hekimlerin ayırıcı tanıda kullandıkları kritik ipuçlarından biridir. Örneğin hasta “Benim baş dönmem anlık, yatakta dönerken bir anda oluyor ve birkaç saniye sonra geçiyor” diyorsa, akla hemen BPPV gelir. “Benim başım günlerdir aralıksız dönüyor, yalnızca kusma ilaçlarıyla biraz rahatlıyorum” diyen birinde ise vestibüler nörit gibi uzun seyirli inflamatuvar bir süreç düşünülür. Meniere hastaları ise genelde “Baş dönmem belli aralıklarla geliyor, birkaç saat sürüyor, ardından bir miktar rahatlıyorum ama kulakta uğultu, çınlama devam ediyor” şeklinde hikâye anlatır.

İşitme Kaybı, Vertigo ile Meniere Hastalığını Ayırt Etmek İçin Anahtar Faktör Müdür?

İşitme kaybı, Meniere hastalığını diğer vertigo nedenlerinden ayırmada belki de en kıymetli ipuçlarından biridir. Vertigonun ortaya çıkabileceği pek çok durumda örneğin BPPV veya vestibüler nöritte, belirgin bir işitme kaybı yaşanmaz. Ancak Meniere’de özellikle erken dönemde  alçak frekanslardan başlayıp zamanla daha yüksek frekansları da etkileyebilen dalgalı bir işitme kaybı söz konusudur.

Meniere hastalarında işitme kaybının karakteri bazen inişli çıkışlı olabilir. Yani hasta bir gün daha iyi duyarken, başka bir gün daha kötü işittiğini fark edebilir. Bu iç kulaktaki endolenf basıncının dalgalanmasıyla ilişkili görülür. Zamanla kronikleşen vakalarda ise işitme kalıcı olarak kötüleşebilir. Örneğin kişinin kulağında bir gün varmış bir gün yokmuş gibi hissedilen işitme problemleri tipiktir. Bu durum arabayla yokuş aşağı hızla giderken kulağınızın “tıkanması” ve bir süre sonra kendiliğinden açılması hissine benzetilebilir ama burada tıkanıklık hissi sık tekrar eder ve beraberinde çınlama ve vertigo vardır.

Bunun yanında, işitme kaybı sadece “daha az duyuyorum” şeklinde değil bazen sesin niteliğinde bozulma, çınlama sesiyle karışık bir algı veya “uğultulu duyma” şeklinde de tarif edilebilir. Meniere’deki dalgalı işitme bozukluğu, kulağın içindeki sıvı basıncının arttığı dönemlerde belirginleşir, basınç azaldığında göreceli olarak düzelebilir.

Dolayısıyla bir kişi, “Başım dönüyor ama işitmemde de sanki gününe göre değişen garip bir azalma ve çınlama var” diyorsa, akla Meniere hastalığı gelmesi daha olasıdır. Öte yandan “Başım fena dönüyor ama hiçbir zaman duymamla ilgili bir sıkıntı yaşamadım” diyenlerde, BPPV veya vestibüler nörit gibi Meniere dışı vertigo sebepleri gündeme gelir. Bu nedenle işitme testleri, vertigo şikâyetiyle başvuran kişilerde ayırıcı tanı için sıklıkla kullanılır.

Çınlama (Tinnitus), Vertigo ile Meniere Hastalığını Ayırt Etmede Ne Rol Oynar?

Tinnitus yani kulakta çınlama veya uğultu sesi, Meniere hastalığının en tipik eşlikçi semptomlarından biridir. Hani gece sessiz bir odada, kulaklarınızı kapatsanız bile bir “vınlama” sesi duyduğunuzu hayal edin; Meniere’de bu ses çok daha belirgin, bazen “rüzgâr uğultusu” bazen de “cızırtılı bir elektrik sesi” şeklinde tariflenir. Vertigo ile Meniere hastalığının ayrımında bu çınlama çok önemli bir rol oynar çünkü Meniere’den mustarip hastalar, atak dönemlerinde çınlamanın şiddetinin de arttığını sıkça ifade ederler.

Tinnitus’u, Meniere dışı sebeplerle de yaşamak mümkündür elbette. Örneğin çok gürültülü ortamlarda uzun süre bulunmak, bazı kulak hastalıkları, damarsal bozukluklar veya çene eklemi sorunları da kulak çınlamasını tetikleyebilir. Ancak Meniere’deki tinnitus, karakteristik olarak işitme kaybı ve basınç hissiyle iç içedir. Sanki bir “paket” halinde gelir: Baş dönmesi, çınlama, dolgunluk hissi ve işitme dalgalanması.

Bu çınlama bazen tek kulakta olur ve bu durum hastayı günlük hayatta oldukça zorlar. Düşünün ki her şey sessizken bile bir “vınlama” var, bir yandan denge bozukluğuyla uğraşıyorsunuz, üstelik işitme de tam performansında değil. İşte Meniere’deki tinnitus tam olarak böyle bir tablo oluşturabilir. Oysa sadece BPPV yaşayan birinde genelde böyle inatçı bir çınlama gözlenmez; belki atak esnasında hafif bir kulak çınlaması hissedilebilir ama kalıcı ya da dalgalanan şekilde olmaz. Migrenle ilişkili vertigoda da çınlama çok belirgin değildir.

Neden Meniere Hastalığı Tek Bir Kulağı Etkilerken Vertigo Etkilemez?

Meniere hastalığı sıklıkla tek taraflı, yani tek kulağı etkileyerek başlar. Zaman içinde hastaların bir bölümünde her iki kulakta da benzer sorunlar gelişebilir, ancak bu oran literatüre göre %15 ila %50 arasında değişir.

Peki niye çoğunlukla tek taraflıdır? Bu iç kulakta bulunan endolenf sıvısının basıncındaki dengesizlik veya dolaşım sorunlarının genellikle anatomik veya fizyolojik açıdan ilk etapta bir kulağı etkileme eğiliminde olmasından kaynaklanır. Vasküler, immünolojik veya genetik farklılıklar, tek kulaktaki sıvı drenajının veya basınç regülasyonunun bozulmasına yol açarak Meniere tablosunu başlatabilir.

Vertigo ise Meniere hastalığından farklı olarak bir “semptom” adı olduğu için, herhangi bir yapısal veya fonksiyonel tutulumun tek kulağa mı, iki kulağa mı ya da merkezi sinir sistemine mi ait olduğunu ayırt etmez. Vertigo, genel olarak dengenin bozulduğunu işaret eden bir semptomdur ve tek bir kulakta sorun olsa da beyin bunu “tüm vücut” dengesizliği olarak algılayabilir. Mesela BPPV her iki kulakta da kristal problemi olmadan, yalnızca tek kulaktaki yarım daire kanallarındaki kristal kayması nedeniyle baş dönmesi yaratabilir. Bu nedenle “vertigo neden tek kulağı etkilemiyor?” gibi bir soru, aslında vertigonun kendisinin bir hastalık değil farklı kaynakları olabilen bir belirti olduğunu anlamakla açıklanabilir.

Bir başka deyişle, Meniere hastalığının sıklıkla tek kulakla başlaması, onun özel bir iç kulak sıvı basınç düzensizliği olmasıyla ilgilidir. Vertigo ise hem tek kulaktaki problemlerden (BPPV, Meniere vb.) hem de çift kulak veya beyin kaynaklı sorunlardan (vestibüler nörinit, merkezi lezyonlar) kaynaklanabilir. Dolayısıyla vertigoyu “kulakları hep çift taraflı etkileyen bir tablo” şeklinde görmek yanıltıcı olur. Vertigo sadece semptom olduğu için, tutulumun tek taraflı mı çift taraflı mı olduğuna göre farklı şekillerde tezahür eder.

Vertigo İçin Geçerli Olan Meniere Hastalığıyla İlgisi Olmayan Tetikleyiciler Var mıdır?

Vertigo pek çok farklı nedenle tetiklenebilir ve bu tetikleyiciler her zaman Meniere hastalığıyla ilişkili olmak zorunda değildir. Günlük yaşamda sıklıkla karşılaştığımız örneklerden biri stres ve uykusuzluktur. Özellikle “vestibüler migren” öyküsü olan kişiler, yoğun stresli bir hafta geçirip üstüne yeterince uyumadıklarında, kulak bulgusu olmaksızın atak şeklinde baş dönmesi yaşadıklarını ifade edebilir. Bu tip tetikleyiciler Meniere hastalığında da kısmen etki yapabilir, ancak Meniere için asıl kritik diyet faktörü tuz kısıtlamasıdır. Yani yüksek tuzlu gıdalar, Meniere ataklarını sıklaştırabilirken, vertigonun diğer sebeplerinde diyet tuz miktarı çok da belirleyici olmayabilir.

Dış kulak basıncını ve iç kulak dengesini bozan uçak yolculuğu veya dağ tırmanışı gibi ani irtifa değişiklikleri de bazı insanlarda vertigoya neden olabilir. Bu BPPV’li veya vestibüler duyarlılığı olan kişilerde basınç dengesizliğinin yaratacağı rahatsızlıkla açıklanır. Meniere hastalığı açısından bakıldığında ise asıl belirleyici, yine iç kulaktaki sıvının basıncını doğrudan etkileyen faktörlerdir.

Bir başka tetikleyici de alkol ve kafeindir. Bazı kişilerde özellikle alkol, migren ataklarını ve buna bağlı olarak vertigoyu tetikler. Meniere hastalarında da alkol tüketimi semptomları kötüleştirebilir, ancak örneğin BPPV’li bir kişi sadece alkol veya kafein tüketiminden sonra yoğun vertigo atağı yaşayabilir, işitme kaybı veya çınlama problemi ise devreye girmez.

Başın belirli pozisyonlarda tutulması da saf vertigo için tetikleyici olabilir. Özellikle BPPV’de yatarken veya doğrulurken ani hareketler vertigoyu alevlendirir. Meniere’deyse bu kadar kısa süreli hareket tetiklenmeleri yerine, sıvı basıncı artışına bağlı daha uzun soluklu ataklar izlenir.

Kulakta Basınç Hissi, Meniere Hastalığıyla İlgiliyken Vertigo İçin Neden Değildir?

Kulakta basınç hissi (aural fullness), Meniere hastalığının en belirgin işaretlerinden biridir ve iç kulaktaki endolenf sıvısının artan basıncından kaynaklanır. Bu duygu, sanki kulağınızın içine hava üflenmiş veya su kaçmış gibi bir dolgunluk şeklinde tariflenir. Bazen “kulağım patlayacakmış gibi hissediyorum” diyen hastalar olur. Bu normalde kulak zarına ve iç kulak sıvılarına dengeli bir basınç yayılması gerektiği halde, Meniere’deki sıvı fazlalığı veya drenaj bozukluğu yüzünden dengenin bozulduğuna işaret eder.

Öte yandan sadece “vertigo” şikâyeti olan insanların büyük bölümünde bu tür bir basınç hissi bulunmaz. Örneğin BPPV atağı geçiren biri başın belirli bir pozisyonunda yoğun bir dönme hissine kapılır ama kulağında şişkinlik veya basınç duygusu hissetmez. Keza vestibüler nöritte de iç kulak sinirinin iltihabı söz konusudur; kişi çok şiddetli vertigo yaşayabilir ama kulakta “dolgunluk” hissi tariflemez. Buradaki mekanizma, sıvı basıncı yerine sinirin veya kristal yerleşiminin bozulmasıyla ilgilidir.

Kısacası Meniere hastalığındaki “aural fullness” adeta arabanızın lastiğinin havası çok fazla şişmiş gibi bir basınç oluşturur. Bu basınç, hem denge hem işitme mekanizmalarında dalgalanmalara neden olarak vertigo, işitme kaybı ve tinnitusun ortaya çıkmasına yol açar. Oysa sıradan bir vertigo atağında lastik normal basınçta kalmış, ancak belki yolda çiviye basıp kısa süreli bir sarsıntı yaşamışsınız gibi düşünebilirsiniz. Basınç hissi değil sarsıntının kendisi (pozisyon değişikliği, sinir iltihabı vb.) baş dönmesini tetikler.

Vertigo ile Meniere Hastalığını Ayırt Etmeye Yardımcı Olan Tanı Testleri Nelerdir?

Vertigo ve Meniere hastalığının birbirinden ayrılması için hekimin kullanabileceği çeşitli testler mevcuttur. Bunların başında, işitme testleri (odyometri) gelir. Odyometrik testte düşük frekanslardan başlayan sensorinöral işitme kaybı tipik olarak Meniere’i işaret eder. Eğer kişi “Sadece başım dönüyor ama işitmem gayet normal” diyorsa, Meniere seçeneği büyük ölçüde geri planda kalır.

Bir diğer önemli inceleme, vestibüler fonksiyon testleridir. Bunlar arasında:

• VNG (Videonistagmografi): Göz hareketlerini kaydederek, iç kulak denge fonksiyonunun nasıl çalıştığını gösterir. Meniere hastalarında, etkilenen kulakta kalorik test adı verilen bir uygulamayla “hipo-reaktif” yanıt (azalmış tepki) tespit edilebilir.
• vHIT (Video Head Impulse Test): Baş hızlıca  hareket ettirildiğinde gözlerin hedefi ne kadar başarılı takip ettiğini ölçer. İç kulak veya vestibüler sinirdeki hasar, kompanzasyon hareketlerinde gecikme olarak yansır.
• VEMP (Vestibüler Uyarılmış Miyojenik Potansiyeller): Sesi iç kulağa verip boyun veya göz çevresi kaslarından alınan yanıtı ölçerek, otolit organlarının (sakkül, utrikül) durumunu değerlendirir. Meniere hastalığında bu testlerde karakteristik değişiklikler görülebilir.
• Görüntüleme yöntemleri (özellikle MRI), çoğunlukla beyin ve iç kulakta tümör gibi lezyonları ekarte etmek amacıyla kullanılır. Eğer vertigo ataklarının sebebi beyin kökenli ise, MRI bulguları bunu ortaya koyabilir. Ancak Meniere hastalığını doğrudan teyit edecek spesifik bir görüntüleme testinden söz etmek şu an için pek mümkün değildir. Endolenfatik hidropsu göstermek için günümüzde ileri MRI teknikleri araştırma amaçlı kullanılmaktadır ama rutin pratikte yaygın değildir.

Hastaların hikâyesi ve semptomların özellikleri de testlerden belki daha değerlidir. Örneğin “Ataklar 20 dakikadan uzun sürüyor, kulakta basınç ve çınlama oluyor, işitme kaybı dalgalanıyor” gibi bulgular Meniere’yi ön plana çıkarır. Buna karşın “Yatağa yatıp kalkarken aniden dönmeye başlıyorum, birkaç saniye sürüyor ve geçiyor, işitmem normal” diyen birinde BPPV gibi farklı bir tanı öne çıkar.

Doğal Çözümler Hem Vertigo Hem de Meniere Hastalığı Belirtilerini Hafifletebilir Mi?

Halk arasında baş dönmesi şikâyetlerini gidermek için sıklıkla bitkisel çaylar, egzersizler ve benzeri doğal yöntemlere başvurulur. Örneğin zencefil kökü çayı mide bulantısı ve vertigoya karşı yıllardır tavsiye edilen bir yöntemdir. Zencefilin içindeki aktif bileşenlerin anti-enflamatuvar ve sakinleştirici etkisi olduğu, bu nedenle hafif vertigo epizotlarında rahatlama sağlayabildiği düşünülür.

BPPV gibi mekanik kökenli vertigoda ise sorunun olduğu mevcut kanala yönelik uygulanacak kanalit repozisyon manevraları  kristallerin yerine oturmasını kolaylaştırabilir. Bunlar bir bakıma “doğal” ya da “non-invaziv” yöntem sayılabilir. Meniere’de ise bu yöntemler genelde etkili olmaz, çünkü problem “kristal oynaması” değil sıvı basıncıdır.

Meniere hastalığında da belirli yaşam tarzı ve beslenme düzenlemeleri önemlidir. Özellikle düşük tuzlu diyet önerisi, atakların sıklığını ve şiddetini azaltmada kritik bir yere sahiptir. Yüksek sodyum alımı, vücuttaki su ve tuz dengesi üzerinde olumsuz etki yaparak iç kulakta sıvı birikimini artırabilir. Bunun dışında kafein, alkol ve sigara gibi alışkanlıklardan uzak durmak da doğal bir yaklaşımdır ve çoğu zaman tedavinin temel parçalarından biri kabul edilir.

• Stres yönetimi: Meditasyon, yoga veya nefes egzersizleri gibi rahatlama teknikleri hem vertigoya hem de Meniere ataklarına iyi gelebilir. Yüksek kortizol seviyelerinin iç kulak kan akışını etkileyebileceği ve atakları tetikleyebileceği öne sürülmektedir.
• Akupunktur: Bazı kişiler, akupunkturun baş dönmesi ataklarını hafiflettiğini bildirse de bilimsel veriler bu konuda net bir sonuca varmış değildir. Yine de geleneksel tıbbın bu tür yöntemleri tamamlayıcı nitelikte düşünülebilir.

Yaşam tarzı değişiklikleri hem tek başına vertigo ataklarını azaltmada hem de Meniere hastalığının kontrolünde belirleyici olabilir. Günlük hayatta küçük ama istikrarlı adımlarla atakların sıklığını ve şiddetini önemli ölçüde düşürmek mümkündür. Örnek verecek olursak:

• Düşük Sodyumlu Beslenme: Meniere hastalığının yönetiminde en öne çıkan tavsiyedir. Günde 2000 mg’dan daha az tuz tüketmek, iç kulakta sıvı birikimini azaltmaya yardımcı olabilir. Bazen “Az tuzlu yemek tatsız olur” diye düşünenler, yemeklere limon, baharat veya otlar ekleyerek lezzeti artırabilirler. Basitçe, çorbayı tuz yerine taze maydanoz ve limon suyuyla renklendirmek bir çözüm olabilir.
• Kafein ve Alkolü Sınırlama: Kafein, damarlarda daralmaya yol açabilir ve iç kulak dolaşımını etkileyebilir; alkol de vücut sıvı dengesini bozar. Hem vertigo atakları hem de Meniere hastalığı atakları için bu içeceklerin aşırı tüketiminden kaçınmak önerilir.
• Yeterli Uyku ve Stres Yönetimi: Uykusuzluk, vertigo ataklarını tetikleyen faktörlerden biridir. Özellikle vestibüler migreni veya Meniere hastalığı olanlarda düzenli uyku, atakların daha seyrek ve hafif yaşanmasını sağlayabilir. Stres yönetimi için yoga, meditasyon veya derin nefes egzersizleri gibi yöntemler kullanılabilir. Günlük sadece 10-15 dakikalık gevşeme egzersizleri bile ciddi fark yaratabilir.
• Düzenli Egzersiz: Hafif tempolu yürüyüşler, yüzme veya tai chi gibi denge odaklı egzersizler, vücudun genel dengesini ve dolaşımını iyileştirir. Ayrıca kas-iskelet sistemini güçlendirerek düşme riskini azaltır. Meniere atakları sırasında egzersiz yapılması tabii ki önerilmez, ancak ataklar dışında düzenli spor uzun vadede faydalıdır.
• Sigara Kullanmamak: Sigara içindeki nikotin, vazokonstriksiyona (damar daralması) ve dolayısıyla iç kulak dolaşımının bozulmasına neden olabilir. Vertigo ve özellikle Meniere ataklarını tetikleyen etmenlerden biri de kötü kan dolaşımıdır.
• Ani Baş ve Vücut Hareketlerinden Kaçınma: Özellikle BPPV veya vestibüler hassasiyeti olanlar için, aniden yataktan fırlama, başı hızlıca sağa sola çevirme gibi hareketler risklidir. Meniere hastaları da saldırı esnasında bu tür hızlı hareketlerden kaçınarak atağın şiddetini azaltabilir.
• Bol Sıvı Tüketimi: Paradox gibi görünse de vücudun genel sıvı dengesini korumak için yeterince su içmek önemlidir. Dehidrasyon, dolaşım kalitesini düşürerek hem vertigoyu hem de Meniere ataklarını tetikleyebilir.

Dr. Ody. Emel Uğur

Dr. Odyolog Emel Uğur 1982 Çanakkale doğumludur. İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesinde 15 yıllık görev süresi boyunca ağırlıklı olarak Pediatrik Odyoloji ( Bebek ve Çocuklarda İşitme kayıpları), Otolojik hastalıklar (Kulak hastalıkları ve İşitme Sağlığı), ve Vestibüler Sistem Hastalıkları ( Baş Dönmesi ve Dengesizlik) üzerine çalıştı. 2015 yılında Acıbadem Sağlık Grubu bünyesine katıldı.

Emel Uğur, halen Acıbadem Altunizade Hastanesinde Dr. Odyolog olarak sürdürdüğü görevinin yanında eş zamanlı olarak MAA Acıbadem Üniversitesinde Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Odyometri bölümünde öğretim üyesi ve program başkanı olarak meslek hayatına devam etmektedir.